Bharat Ratna controversy Bhimrao Ambedkar: બંધારણના ઘડવૈયા ડો. બાબાસાહેબ ભીમરાવ આંબેડકરના કથિત અપમાનને લઈને છેલ્લા કેટલાક દિવસોથી ભારતીય રાજકારણમાં ભારે હંગામો થઇ રહ્યો છે. વિપક્ષે કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી અમિત શાહ દ્વારા સંસદમાં આપેલા નિવેદનને ડૉ. આંબેડકરનું અપમાન ગણાવ્યું છે અને આ અંગે દેશભરના વિરોધ પક્ષોના નેતાઓ અને કાર્યકરો રસ્તા પર ઉતરી આવ્યા છે. કોંગ્રેસે અમિત શાહ પર આંબેડકરનું અપમાન કરવાનો આરોપ લગાવ્યો છે અને તેમનું રાજીનામું માંગ્યું છે.
તેના જવાબમાં ભાજપ અને તેના સમર્થકોએ કોંગ્રેસને ભીંસમાં મૂકતા કહ્યું કે કોંગ્રેસે ક્યારેય ડો. બાબાસાહેબ આંબેડકરનું સન્માન કર્યું નથી.
ભાજપે કહ્યું કે કોંગ્રેસની સરકારોએ ક્યારેય આંબેડકરનું સ્મારક બનાવ્યું નથી, તેનાથી વિપરિત ભાજપની સરકારોએ તેમનાથી સંબંધિત અનેક સ્થળોનો વિકાસ કર્યો અને મોદી સરકારે પણ ‘બંધારણ દિવસ’ ઉજવવાની જાહેરાત કરી. કોંગ્રેસના પ્રહારોના જવાબમાં વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ પણ આંબેડકરના સન્માનમાં તેમની સરકારે શું કામ કર્યું છે તે અંગે નિવેદન આપ્યું હતું.
ડો.આંબેડકરને ભારત રત્ન આપવામાં આવ્યો ન હતો
ભાજપનું કહેવું છે કે આઝાદી બાદ દેશમાં લાંબા સમય સુધી કોંગ્રેસની સરકાર હતી પરંતુ કોંગ્રેસની સરકારોએ ક્યારેય ડો.આંબેડકરને ભારત રત્નથી સન્માનિત કર્યા નથી.
ભાજપનો આરોપ છે કે નેહરુ-ગાંધી પરિવારના ત્રણ વડાપ્રધાનો – જવાહરલાલ નહેરુ, ઈન્દિરા ગાંધી અને રાજીવ ગાંધીને ભારત રત્ન આપવામાં આવ્યો હતો પરંતુ ડૉ. આંબેડકરને જાણી જોઈને આ સન્માન આપવામાં આવ્યું ન હતું.
ભારત રત્ન એ ભારતમાં આપવામાં આવતો સર્વોચ્ચ નાગરિક પુરસ્કાર છે. આ અંગેની ભલામણ વડાપ્રધાન દ્વારા રાષ્ટ્રપતિને મોકલવામાં આવે છે. જો કે, આ કેસમાં નિયમ એ છે કે ગૃહ મંત્રાલયને જે પણ ભલામણો મળે છે તે તેને વડાપ્રધાન કાર્યાલયને મોકલે છે. ગૃહ મંત્રાલય આ પુરસ્કારો માટે નોડલ મંત્રાલય છે.
ભારત રત્ન પુરસ્કાર મરણોત્તર પણ આપવામાં આવે છે
ભારત રત્ન એવોર્ડ મરણોત્તર એટલે કે મૃત્યુ પછી આપવામાં આવતો નથી, પરંતુ ઘણા કિસ્સાઓમાં આ સર્વોચ્ચ નાગરિક પુરસ્કાર મૃત્યુ પછી પણ લોકોને આપવામાં આવ્યો છે. જેમ કે કોંગ્રેસના દિગ્ગજ નેતા કે કામરાજ, AIADMKના સ્થાપક એમજી રામચંદ્રન, લાલ બહાદુર શાસ્ત્રી, મોરારજી દેસાઈ, પીવી નરસિમ્હા રાવ, ચૌધરી ચરણ સિંહ, કર્પૂરી ઠાકુર અને ડૉ. બીઆર આંબેડકરને મરણોત્તર આ પુરસ્કારથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા છે.
છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં દેશમાં ડૉ. આંબેડકરની આસપાસ એક નવો રાજકીય વર્ગ ઊભો થયો છે. આ રાજકીય વર્ગ ડો. આંબેડકરને પોતાના મસીહા માને છે. સુપ્રીમ કોર્ટ સહિત દેશમાં ઘણી જગ્યાએ ડો. આંબેડકરની પ્રતિમાઓ સ્થાપિત કરવામાં આવી છે.
એસસી/એસટી મતદારો બસપા સાથે આવ્યા હતા
1984માં બહુજન સમાજ પાર્ટી (BSP)ની રચના સાથે 1983માં DS-4 (દલિત શોષિત સમાજ સંઘર્ષ સમિતિ) અને 1982માં કાંશીરામના પુસ્તક ચમચા યુગ (ધ એજ ઓફ પપેટ્સ) ના વિમોચન સાથે, ડૉ. આંબેડકરનું નામ લોકોમાં લોકપ્રિય બન્યું. સામાન્ય લોકો પણ આવવા લાગ્યા. બસપાએ મહાત્મા ગાંધીની ટીકા કરવાનું શરૂ કર્યું અને આંબેડકરને વંચિત વર્ગના વાસ્તવિક હીરો ગણાવ્યા. તેના શરૂઆતના દિવસોમાં બસપાને તે ચૂંટણી લડેલી સીટો પર લગભગ 10 ટકા વોટ મળવાનું શરૂ થયું અને આ દર્શાવે છે કે અનુસૂચિત જાતિના મતદારો આ નવી પાર્ટી સાથે ઉભા છે. આ સ્થિતિ અન્ય રાજકીય પક્ષો માટે ચિંતાનો વિષય બની ગઈ અને તેઓએ પણ SC/STના મત મેળવવા માટે ડૉ. આંબેડકરને વધુ મહત્વ આપવાનું શરૂ કર્યું.
વીપી સિંહની સરકારે આંબેડકરને ભારત રત્ન આપ્યો હતો
ડિસેમ્બર 1989માં વી.પી. સિંહની સરકાર બની ત્યારે રામવિલાસ પાસવાન, શરદ યાદવ અને નીતિશ કુમારના પ્રભાવને કારણે ડૉ. આંબેડકરને 1990માં ભારત રત્ન એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો. તે સમયે ભાજપ આ સરકારને બહારથી સમર્થન આપી રહ્યું હતું. પરંતુ 24 સપ્ટેમ્બર 1990ના રોજ જ્યારે બિહારના સમસ્તીપુરમાં તત્કાલિન બીજેપી અધ્યક્ષ લાલકૃષ્ણ અડવાણીની ધરપકડ કરવામાં આવી ત્યારે ભાજપે પોતાનું સમર્થન પાછું ખેંચી લીધું હતું.
2014માં કેન્દ્રમાં સરકાર બન્યા બાદ મોદી સરકારે 10 ભારત રત્ન એવોર્ડ આપ્યા છે. તેમાં 2015માં અટલ બિહારી વાજપેયી અને મદન મોહન માલવિયા અને 2019માં ભારતીય જનસંઘના સ્થાપક સભ્ય નાનાજી દેશમુખનું નામ પણ સામેલ છે. 2024ની લોકસભા ચૂંટણી પહેલા બીજેપી નેતા લાલકૃષ્ણ અડવાણી, પૂર્વ પીએમ ચૌધરી ચરણ સિંહ, સમાજવાદી નેતા કર્પૂરી ઠાકુર અને કૃષિ વૈજ્ઞાનિક એમએસ સ્વામીનાથનને પણ ભારત રત્ન એવોર્ડ આપવામાં આવ્યો હતો.
બિનકોંગ્રેસી સરકારોએ કોંગ્રેસના નેતાઓનું સન્માન કર્યું
1977માં કોંગ્રેસ છોડીને વડાપ્રધાન બનેલા મોરારજી દેસાઈને ચંદ્રશેખરની આગેવાનીવાળી જનતા દળ (એસ) સરકાર દ્વારા 1991માં ભારત રત્ન એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો. ગુલઝારીલાલ નંદાને 1997માં સંયુક્ત મોરચાની સરકાર દ્વારા આ સન્માન આપવામાં આવ્યું હતું. કોંગ્રેસના બે અગ્રણી નેતાઓ પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ પ્રણવ મુખર્જી અને પૂર્વ વડાપ્રધાન પીવી નરસિમ્હા રાવને નરેન્દ્ર મોદી સરકાર દ્વારા ભારત રત્નથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા છે.