FSSAI Adulterated Milk: ઉત્તર પ્રદેશના આગ્રામાં ભેળસેળયુક્ત દૂધ પીવાથી બે માસૂમ બાળકોના મોત બાદ વહીવટીતંત્ર કડક બન્યું છે. શનિવારે, FSSAI ટીમે આગ્રા-બાહ રોડ પર એક ટેન્કર પકડ્યું, જેમાં 5000 લિટર ભેળસેળયુક્ત દૂધ ભરેલું હતું. આ દૂધને રસ્તા પર રેડીને તાત્કાલિક નાશ કરવામાં આવ્યો. આ દૂધની કિંમત લગભગ ₹ 1.25 લાખ હોવાનું કહેવાય છે.
ખાદ્ય વિભાગના સહાયક કમિશનર મહેન્દ્ર શ્રીવાસ્તવે જણાવ્યું હતું કે આ દૂધ થર્મોસ્ટેટ વિનાના ટેન્કરમાં લાવવામાં આવી રહ્યું હતું. તપાસ દરમિયાન તે નકલી અને ભેળસેળયુક્ત હોવાનું જાણવા મળ્યું હતું. આ ટેન્કર મધ્ય પ્રદેશના મુરેના જિલ્લાના કૈલારસ સ્થિત ત્યાગી ડેરીમાંથી મોકલવામાં આવ્યું હતું.
FSSAI એ આ ઘટનાનો વીડિયો શેર કરીને લખ્યું છે કે ‘આગ્રામાં ભેળસેળયુક્ત દૂધનો મોટો જથ્થો પકડાયો છે. ટેન્કર જપ્ત કરવામાં આવ્યું છે, નમૂનાઓ તપાસ માટે મોકલવામાં આવ્યા છે. તપાસ રિપોર્ટ આવ્યા બાદ કડક કાનૂની કાર્યવાહી કરવામાં આવશે.’
ગુરુવારે રાત્રે આગ્રાના કાગરૌલમાં ‘અવાન’ (૧૧ મહિના) અને ‘માહિરા’ (૨ વર્ષ) નામના બે માસૂમ બાળકોનું દૂધ પીધા પછી મૃત્યુ થયું. આ દૂધ જાગનેરમાં સ્થિત બચ્ચુ ડેરીમાંથી લાવવામાં આવ્યું હતું. ફૂડ વિભાગની ટીમે ત્યાં પણ દરોડા પાડ્યા અને નમૂના લીધા. ફૂડ વિભાગે ચેતવણી આપી છે કે જો ભવિષ્યમાં કોઈપણ દૂધ કે ખાદ્ય પદાર્થમાં ભેળસેળ જોવા મળશે તો કડક કાર્યવાહી કરવામાં આવશે.
ભેળસેળયુક્ત દૂધ એટલે એવું દૂધ જેમાં ગુણવત્તા અને માત્રા વધારવા માટે નકલી કે હાનિકારક પદાર્થો ઉમેરવામાં આવે છે. પાણી, ડિટર્જન્ટ, યુરિયા, સ્ટાર્ચ, ગ્લુકોઝ, શેમ્પૂ, સાબુ, બોરિક એસિડ, હાઇડ્રોજન પેરોક્સાઇડ જેવા રસાયણો તેમાં ઉમેરી શકાય છે. આ બધું સ્વાસ્થ્ય માટે જોખમી છે.
ભેળસેળયુક્ત દૂધ પીવાથી પેટમાં દુખાવો, ગેસ, અપચો, ઉલટી અને ઝાડા જેવી સમસ્યાઓ થઈ શકે છે. ડિટર્જન્ટ અને અન્ય રસાયણો આંતરડાના અસ્તરને નુકસાન પહોંચાડે છે, જેના કારણે ખોરાક પચવામાં મુશ્કેલી પડે છે. ડિટર્જન્ટ, યુરિયા અને અન્ય રસાયણો શરીરમાં ઝેર તરીકે કામ કરે છે, જેના કારણે ફૂડ પોઈઝનિંગ થાય છે.
લાંબા સમય સુધી ભેળસેળયુક્ત દૂધનું સેવન કરવાથી કિડની અને લીવર પર ગંભીર અસરો થઈ શકે છે. યુરિયા અને એમોનિયા જેવા રસાયણો કિડનીની ફિલ્ટરિંગ ક્ષમતાને નબળી પાડે છે. લીવરને ઝેરી તત્વોને ડિટોક્સિફાય કરવા માટે વધારાની મહેનત કરવી પડે છે, જેનાથી તેના કાર્ય પર અસર પડે છે.
દૂધમાંથી કેલ્શિયમ મળવાની અપેક્ષા છે, પરંતુ ભેળસેળને કારણે આ ફાયદો મળતો નથી. હાડકાં નબળા પડી શકે છે, ઓસ્ટીયોપોરોસિસનું જોખમ વધે છે.
એક ટેસ્ટ ટ્યુબમાં એક ચમચી દૂધ નાખો, તેમાં અડધી ચમચી સોયાબીન અથવા તુવેરનો પાવડર નાખો, ટેસ્ટ ટ્યુબને સારી રીતે હલાવો અને તેને મિક્સ કરો, 5 મિનિટ રાહ જુઓ, તેમાં લાલ લિટમસ પેપર નાખો, આ પછી તેમાંથી લાલ લિટમસ પેપર કાઢી નાખો, જો દૂધ શુદ્ધ હોય, તો લાલ લિટમસ પેપરનો રંગ બદલાશે નહીં.
જો લાલ લિટમસ પેપરનો રંગ વાદળી થઈ જાય તો સમજો કે દૂધ ભેળસેળવાળું છે.
ડિટરજન્ટ ટેસ્ટ- તમારા હાથમાં દૂધ ઘસો, જો ફીણ બને તો તેમાં ડિટર્જન્ટ ભેળવી શકાય છે.
સ્ટાર્ચ ટેસ્ટ- દૂધમાં આયોડિનના થોડા ટીપા નાખો, જો રંગ વાદળી થઈ જાય તો તેમાં સ્ટાર્ચ ભેળવવામાં આવે છે.
પાણી પરીક્ષણ- દૂધના થોડા ટીપા ઢાળ પર નાખો, જો તે ઝડપથી વહે છે તો સમજો કે તેમાં પાણી ભેળવવામાં આવ્યું છે.